Ανάλυση κειμένου με σύγκριση
· Καλλίμαχος, ύμνος εις Απόλλωνα.
«Κρυφά ο Φθόνος στου Απόλλωνα τα αυτιά το σφύριξε:
«δεν χαίρομαι τον ποιητή που δεν τραγουδά όσα και ο πόντος.»
Ο Απόλλωνας τον χτύπησε με το πόδι και έτσι μίλησε:
«Μέγα το ρεύμα του Ασσύριου ποταμού, αλλά όλες τις βρωμιές της γης και πολύ βούρκο σέρνει στα νερά του.
μα οι μέλισσες για τη Δήμητρα νερό δεν κουβαλούν από παντού
αλλά απ’ όπου αναβλύζει καθαρή και αμόλυντη βρυσούλα, μικρή σταγόνα κουβαλούν, εφτακάθαρο νερό.»
Να ζήσεις βασιλιά. Και ο Μώμος, όπου ο Φθόνος, εκεί να κατοικεί.
· Εμπειρίκος, Έλυτρον.
«Διαυγείς αλλά με πληθυντική παρρησία δεχθήκαμε στο στήθος μας την ανταύγεια ενός θυμού. Περιορισμός δεν υπήρχε. Το φιλί που δώσαμε μας το πήρε το δρολάπι και ξερριζωμένοι κραυγάσαμε μέσα στα χόρτα της νυκτός την ώρα του περιοδικού φρουρού μας. Η κλοπή του φιλήματος μας προσέδωσε αναπάντεχη ζηλοτυπία αλλά η αλήθεια απεδείχθη και απεδείχθη ιδική μας. Τώρα και το δρολάπι το ίδιο κυκλοφορεί μέσα στην αλήθεια μας με μύρα και με καρπούς και δροσίζει την πυκνότητα των πουλιών του στήθους μας. Τα ποθητά λουλούδια ποικίλλουν την γαλήνη των εκτάσεων της καρδιάς μας και πληθαίνουν τα πιστά στίφη των ενιαυτών που μας ανήκουν.»
Έχω την εντύπωση παρόλο που τυχαία διάλεξα τα κείμενα για την αρχική παρουσίαση, ότι το απόσπασμα αυτό του Καλλίμαχου παρουσιάζει κάποιες αναλογίες με το Έλυτρον του Εμπειρίκου και ότι μια σύντομη ανάλυση θα δώσει γόνιμες σκέψεις για το κίνημα του υπερρεαλισμού αλλά και για το πως αντιλαμβάνεται τη σύγκρουση του με τους ποιητές του κύκλιου έπους ο Καλλίμαχος. Εξηγούμαι:
Ας κάνουμε ως προϋπόθεση αυτούς τους συλλογισμούς. Όπως είπαμε το ποίημα του Εμπειρίκου, όπως και του Καλλίμαχου, έχει ως θέμα την διαμάχη παραδοσιακής με ένα άλλο είδος ποίησης νεοτερικής αντίστοιχα σε κάθε εποχή.
και τα δύο κείμενα αρχίζουν με μια κατάσταση αρνητική, συγκρουσιακή: στον Καλλίμαχο ο Φθόνος υπονομεύει έναν ποιητή, και στον Εμπειρίκο οι (υπερρεαλιστές) ποιητές δέχθηκαν στο στήθος την ανταύγεια ενός θυμού. Επομένως το δρολάπι(ξαφνικός και βίαιος άνεμος) αντιστοιχεί με τον Φθόνο του Καλλιμάχου.
Δρολάπι=Φθόνος
επισημαίνουμε ακόμα το κλίμα της σύγκρουσης: στον Καλλίμαχο η υπονόμευση γίνεται κρυφά. Αντίθετα στον Εμπειρίκο η αντιπαράθεση γίνεται σε κλίμα διαύγειας και πλήρους παρρησίας.
Κρυφά vs διαυγείς με πληθυντική παρρησία
στον Καλλίμαχο υπάρχει ένας κριτής, ένας διαιτητής, ένας μεσάζων, ο Απόλλωνας. Από την άλλη μεριά ο Εμπειρίκος ρητά μας αναφέρει ότι «περιορισμός δεν υπήρχε».
Απόλλωνας vs περιορισμός δεν υπήρχε
ακόμα έχουμε στο πρώτο κείμενο μια επιθετική ενέργεια, βίας. Ο Απόλλων τον χτυπά με το πόδι τον Φθόνο. Κάτι τέτοιο δε θα δούμε στον Εμπειρίκο. Εκεί αρχίζουν τα φιλιά και οι αγκαλίτσες.
Επιθετική ενέργεια vs θετική ενέργεια
και στις δύο περιπτώσεις έχουμε αποτίμηση της «καλής» ,όπως πιστεύουν, ποίησης, δηλαδή της δικιάς τους ποίησης. Και στις δύο περιπτώσεις αυτό γίνεται με ρήματα που ανήκουν στον παροντικό ενεστώτα
κουβαλούν, αναβλύζει=κυκλοφορεί, δροσίζει, ποικίλλουν
Μία από τις λειτουργίες του χρόνου αυτού είναι να εκφράζει γνωμικά τα οποία με τον ενεστώτα αποκτούν απόλυτη ισχύ ,καθώς είναι αόριστα επαναλαμβανόμενα στο παρόν και μέλλον.π.χ. τον αράπη και αν τον πλένεις το σαπούνι σου χαλάς.
6.τέλος, για να μη χρονοτριβούμε, η ανταγωνιστική, συγκρουσιακή κατάσταση στον Καλλίμαχο παραμένει μέχρι τέλους, πράγμα που μας το δείχνει η ευχετική ευκτική να πάνε στα τσακίδια ο φθόνος και ο μώμος αλλά και η επαινετική απόστροφή σε β’ πρόσωπο στο βασιλιά. Από την άλλη πλευρά παρατηρούμε μια ενότητα στο 2ο κείμενο ύστερα από το τώρα.
Με λίγα λόγια και συμπεραίνοντας από όσα είπαμε παραπάνω: είναι φανερό ότι στην βασιλική αυλή της Αλεξάνδρειας κυριαρχεί ένα κλίμα δουλικότητας, ενός πατερναλισμού στην τέχνη. Επίσης ο όρος βία είναι μια πραγματικότητα. Και ο όρος αυτός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως αναστολή της επιδότησης, μετάθεση, μη προαγωγή κ.τ.λ. έτσι έχουμε μια χειραγωγημένη τέχνη. Είναι φανερό για τι είδους καθεστώς μιλάμε. Φαντάζομαι ότι έτσι θα ήταν και στη δικτατορία του Μεταξά αλλά και στη χούντα.
Αντίθετα έχουμε το κίνημα του υπερρεαλισμού. Άνθρωποι με συνείδηση της ελευθερίας τους διακηρύττουν τις απόψεις τους. Όχι ότι έλειπαν στο μεσοπόλεμο περιορισμοί (βλ. Ιδιώνυμο Βενιζέλου) αλλά η ελευθερία είναι εσωτερικό χαρακτηριστικό και είτε την έχει κανείς είτε δεν την έχει. Το κουφό της ιστορίας ποιο είναι; Ο Εμπειρικός διατυπώνει τις απόψεις του με παρρησία και «μάχεται για την ελευθερία του έρωτα.». Και έρωτα ορίζουμε τη φιλότητα, την μέθεξη και την συν-κοινωνία των πάντων ακόμα και των εχθρών μας. Για αυτό και το δρολάπι γίνεται αεράκι. Πάντως η κατηγορηματική διατύπωση για την αξία της τέχνης τους και του Εμπειρίκου και του Καλλίμαχου, είναι απόλυτα δίκαια αφού αλλάξανε τη μορφή της ποίησης.
· Καλλίμαχος, ύμνος εις Απόλλωνα.
«Κρυφά ο Φθόνος στου Απόλλωνα τα αυτιά το σφύριξε:
«δεν χαίρομαι τον ποιητή που δεν τραγουδά όσα και ο πόντος.»
Ο Απόλλωνας τον χτύπησε με το πόδι και έτσι μίλησε:
«Μέγα το ρεύμα του Ασσύριου ποταμού, αλλά όλες τις βρωμιές της γης και πολύ βούρκο σέρνει στα νερά του.
μα οι μέλισσες για τη Δήμητρα νερό δεν κουβαλούν από παντού
αλλά απ’ όπου αναβλύζει καθαρή και αμόλυντη βρυσούλα, μικρή σταγόνα κουβαλούν, εφτακάθαρο νερό.»
Να ζήσεις βασιλιά. Και ο Μώμος, όπου ο Φθόνος, εκεί να κατοικεί.
· Εμπειρίκος, Έλυτρον.
«Διαυγείς αλλά με πληθυντική παρρησία δεχθήκαμε στο στήθος μας την ανταύγεια ενός θυμού. Περιορισμός δεν υπήρχε. Το φιλί που δώσαμε μας το πήρε το δρολάπι και ξερριζωμένοι κραυγάσαμε μέσα στα χόρτα της νυκτός την ώρα του περιοδικού φρουρού μας. Η κλοπή του φιλήματος μας προσέδωσε αναπάντεχη ζηλοτυπία αλλά η αλήθεια απεδείχθη και απεδείχθη ιδική μας. Τώρα και το δρολάπι το ίδιο κυκλοφορεί μέσα στην αλήθεια μας με μύρα και με καρπούς και δροσίζει την πυκνότητα των πουλιών του στήθους μας. Τα ποθητά λουλούδια ποικίλλουν την γαλήνη των εκτάσεων της καρδιάς μας και πληθαίνουν τα πιστά στίφη των ενιαυτών που μας ανήκουν.»
Έχω την εντύπωση παρόλο που τυχαία διάλεξα τα κείμενα για την αρχική παρουσίαση, ότι το απόσπασμα αυτό του Καλλίμαχου παρουσιάζει κάποιες αναλογίες με το Έλυτρον του Εμπειρίκου και ότι μια σύντομη ανάλυση θα δώσει γόνιμες σκέψεις για το κίνημα του υπερρεαλισμού αλλά και για το πως αντιλαμβάνεται τη σύγκρουση του με τους ποιητές του κύκλιου έπους ο Καλλίμαχος. Εξηγούμαι:
Ας κάνουμε ως προϋπόθεση αυτούς τους συλλογισμούς. Όπως είπαμε το ποίημα του Εμπειρίκου, όπως και του Καλλίμαχου, έχει ως θέμα την διαμάχη παραδοσιακής με ένα άλλο είδος ποίησης νεοτερικής αντίστοιχα σε κάθε εποχή.
και τα δύο κείμενα αρχίζουν με μια κατάσταση αρνητική, συγκρουσιακή: στον Καλλίμαχο ο Φθόνος υπονομεύει έναν ποιητή, και στον Εμπειρίκο οι (υπερρεαλιστές) ποιητές δέχθηκαν στο στήθος την ανταύγεια ενός θυμού. Επομένως το δρολάπι(ξαφνικός και βίαιος άνεμος) αντιστοιχεί με τον Φθόνο του Καλλιμάχου.
Δρολάπι=Φθόνος
επισημαίνουμε ακόμα το κλίμα της σύγκρουσης: στον Καλλίμαχο η υπονόμευση γίνεται κρυφά. Αντίθετα στον Εμπειρίκο η αντιπαράθεση γίνεται σε κλίμα διαύγειας και πλήρους παρρησίας.
Κρυφά vs διαυγείς με πληθυντική παρρησία
στον Καλλίμαχο υπάρχει ένας κριτής, ένας διαιτητής, ένας μεσάζων, ο Απόλλωνας. Από την άλλη μεριά ο Εμπειρίκος ρητά μας αναφέρει ότι «περιορισμός δεν υπήρχε».
Απόλλωνας vs περιορισμός δεν υπήρχε
ακόμα έχουμε στο πρώτο κείμενο μια επιθετική ενέργεια, βίας. Ο Απόλλων τον χτυπά με το πόδι τον Φθόνο. Κάτι τέτοιο δε θα δούμε στον Εμπειρίκο. Εκεί αρχίζουν τα φιλιά και οι αγκαλίτσες.
Επιθετική ενέργεια vs θετική ενέργεια
και στις δύο περιπτώσεις έχουμε αποτίμηση της «καλής» ,όπως πιστεύουν, ποίησης, δηλαδή της δικιάς τους ποίησης. Και στις δύο περιπτώσεις αυτό γίνεται με ρήματα που ανήκουν στον παροντικό ενεστώτα
κουβαλούν, αναβλύζει=κυκλοφορεί, δροσίζει, ποικίλλουν
Μία από τις λειτουργίες του χρόνου αυτού είναι να εκφράζει γνωμικά τα οποία με τον ενεστώτα αποκτούν απόλυτη ισχύ ,καθώς είναι αόριστα επαναλαμβανόμενα στο παρόν και μέλλον.π.χ. τον αράπη και αν τον πλένεις το σαπούνι σου χαλάς.
6.τέλος, για να μη χρονοτριβούμε, η ανταγωνιστική, συγκρουσιακή κατάσταση στον Καλλίμαχο παραμένει μέχρι τέλους, πράγμα που μας το δείχνει η ευχετική ευκτική να πάνε στα τσακίδια ο φθόνος και ο μώμος αλλά και η επαινετική απόστροφή σε β’ πρόσωπο στο βασιλιά. Από την άλλη πλευρά παρατηρούμε μια ενότητα στο 2ο κείμενο ύστερα από το τώρα.
Με λίγα λόγια και συμπεραίνοντας από όσα είπαμε παραπάνω: είναι φανερό ότι στην βασιλική αυλή της Αλεξάνδρειας κυριαρχεί ένα κλίμα δουλικότητας, ενός πατερναλισμού στην τέχνη. Επίσης ο όρος βία είναι μια πραγματικότητα. Και ο όρος αυτός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως αναστολή της επιδότησης, μετάθεση, μη προαγωγή κ.τ.λ. έτσι έχουμε μια χειραγωγημένη τέχνη. Είναι φανερό για τι είδους καθεστώς μιλάμε. Φαντάζομαι ότι έτσι θα ήταν και στη δικτατορία του Μεταξά αλλά και στη χούντα.
Αντίθετα έχουμε το κίνημα του υπερρεαλισμού. Άνθρωποι με συνείδηση της ελευθερίας τους διακηρύττουν τις απόψεις τους. Όχι ότι έλειπαν στο μεσοπόλεμο περιορισμοί (βλ. Ιδιώνυμο Βενιζέλου) αλλά η ελευθερία είναι εσωτερικό χαρακτηριστικό και είτε την έχει κανείς είτε δεν την έχει. Το κουφό της ιστορίας ποιο είναι; Ο Εμπειρικός διατυπώνει τις απόψεις του με παρρησία και «μάχεται για την ελευθερία του έρωτα.». Και έρωτα ορίζουμε τη φιλότητα, την μέθεξη και την συν-κοινωνία των πάντων ακόμα και των εχθρών μας. Για αυτό και το δρολάπι γίνεται αεράκι. Πάντως η κατηγορηματική διατύπωση για την αξία της τέχνης τους και του Εμπειρίκου και του Καλλίμαχου, είναι απόλυτα δίκαια αφού αλλάξανε τη μορφή της ποίησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου